Liminal Lens - iskustva vaninstitucionalnih fotografskih praksi na festivalu fotografije Art Photo Budapest
Po pozivu kolega iz Mađarske i posebno direktora Art Market Budapest Attile Ladanyija, ove godine se u Budimpešti našlo čak devet galerija iz Srbije. U sklopu Asocijacije umetničkih galerija Srbije, udruženja koje je iniciralo ovu saradnju skupa s mađarskim kolegama, došle su galerije BelArt iz Novog Sada, Galerija Rima iz Beograda i Kragujevca, galerije Štab, Novembar, B2, i XVitamin iz Beograda; a galerije Monolog, Sanjaj i Kamera Opskura predstavljene su u sopstvenom aranžmanu i sa svojim umetnicima. Celokupni program, nazvan Most.Serbia, uvrstio je i satelitske izložbe Mire Brtke u galeriji Q Contemporary, mikro-izložbe Šok Zadruge i Nature & Art u Bálna Centru, kao i druge izložbene i sadržajne programe.
Osim klasičnih galerijskih postavki, dobila je prostor i jedna neuobičajena izložba vaninstitucionalnih fotografskih praksi. Troje umetnika (Mia Ćuk, Srđan Veljović i Marija Ćalić ) i tri foto kolektiva (Fotodokumenti, Footnote centre i Belgrade Photo Month) predstavljeni su publici u sklopu renomiranog festivala fotografije Art Photo Budapest, izložbom “A dream that was thought to be already over” i panelom Liminal Lens u okviru međunarodne fotografske konferencije Inside Art. Ovo predstavljanje omogućila je AUGS Galerija, galerija asocijacije galerija, praktičan i neformalni koncept predstavljanja nezavisne scene pod krovom galerijske federacije koja ne favorizuje umetnike pojedinih galerija već nastoji da predstavi rad značajnih umetnika i kustosa iz nezavisnog i vaninstitucionalnog spektra. Autor i kustos projekta je predsednica AUGS-a Aleksandra Lazar.
Pomalo atipično za umetničke sajmove, izložbena postavka “A dream that was thought to be already over” predstavlja autorsku kustosku selekciju video instalacije, fotografije i teksta, sa idejom da se istraži savremeno polje i materijalnost fotografije, kao i nepovezanost savremene stvarnosti kroz pogled na fenomen odmora, poveznica druženja, neobjašnjivih konekcija i humanističkog sna dvadesetog veka. Déjà rêvé, što znači „već sanjan“, opisuje osećaj koji imamo kada se vraćamo u san koji smo već nekada imali: karakteristična emocionalna spona sa osećajem iz sna, slutnja ili bliskost sa snoviđenjem koji nas prati po buđenju. Naslov izložbe aludira na ovaj iskustveno-emotivni prostor, okupivši autore čiji je rad zaokupljen poetikom trenutaka nestalih u vremenu.
Mia Ćuk, Srđan Veljović i Marija Ćalić prepoznatljivi su po stvaranju specifičnih fotoarhivskih prostora. Slike mesta na putovanjima koja prolaze pored nas; odsjaj svetla na kantici kasnog letnjeg cveća; lica predana samoći; zamišljeni prostori koje osećamo kao deo sopstvenog sećanja, putopisni kadrovi koji aludiraju na izgubljeno i akumulirano vreme ponovo se pronalaze se na ovoj postavci.
Konceptualni dokumentarist Srđan Veljović, poznat po ciklusima urbanih fotografija 90-ih, otkriva intimni prostor prijateljstva i dokolice. Serija „Neobavezne refleksije u vremenu“ bavi se ličnim prostorom, rezonantnim slikama proteklih leta saturisanim - a ne izbledelim - prolaskom vremena. Kao pandan fotografijama umetničkih i političkih akcija (LED ART, i sl.), ovi kadrovi beleže smirenost i normalnost prijateljstva, suštinske trenutke bliskosti koji su motivacija akcije.
Mia Ćuk koristi utišavanje kao metod ponovnog uspostavljanja i preusmeravanja posmatrača ka lepoti svakodnevice. Njen rad se može čitati kao skoro fotografski, jer koristi medij fotografije za sagledavanje previđenog, a ne da dokumentaciju očiglednog i vidljivog. Njeno interesovanje za materijalnost fotografije vodi je ka gestu slike, u činu brisanja i nestajanja. Višekanalna video instalacija ”Kupine noću”, nastala kao rezultat jednog projekta koji nije realizovan, je primer njenog rada sa medijskim cutouts, izrescima i ostacima dokumentarnih narativa, i primljena je izuzetno dobro od profesionalne publike na festivala.
Radeći sa kombinacijom fotografije, kolaža, smole i drugih materijala, Marija Ćalić stvara granične simboličke prostore koji ispituju pojavnost materijalnog sveta. Njen ledeno tajanstveni serijal „Neurorezervoar“ prati ideju o „učaurenju oblika materijalnog sveta“ poigravajući se ranjivom prirodom fotografije-kao-drugog. Ovi transformisani unutrašnji prostori arhiviranih sećanja ”odgovaraju neuralnom vezivanju za samu supstancu poimanja (…) prizivajući geološka srodstva sa simboličkim dubinama. Perspektiva je sputana uvedenim pregradama - zidovima kroz koje jedino neuralna mreža struji ukazujući na vitalnost pamćenja”, piše o njenom radu istoričar umetnosti Nikola Šuica. Svo troje umetnika prelaze preko naprslina sećanja, eksperimentišu sa prostorom i aromama starih filmskih kadrova, ličnih i pronađenih arhiva, intervencija unutar i oko ruba fotografije.
U sklopu drugog dela programa, na panelu Liminal Lens razgovarali su Slađana Petrović Varagić, Allan Parker i David Pujado sa moderatorkom Aleksandrom Lazar. Istoričarka umetnosti i kustos Slađana Petrović Varagić je predstavila inicijativu Fotodokumenti koju već dvanaest godina vodi sa istoričarem umetnosti Miroslavom Karićem, i koja je oformljena sa ciljem afirmisanja fotografskih praksi i otvaranja šireg diskurzivnog prostora za istraživanje fotografije kao društvenog fenomena i umetničkog izraza. Od 2010. godine Fotodokumenti su odgovorni za seriju značajnih izložbi za istraživanje fotografije (između ostalog, u Umetničkoj galeriji Požega, Salonu Muzeja Savremene umetnosti u Beogradu, galeriji Remont, Uličnoj galeriji, Artget galeriji i dr.), kao i seriju javnih programa i publikacija.
Fotograf i predavač Allan Parker preneo je svoja iskustva rada na Univerzitetu Vestminster u Londonu gde je predavao fotografiju, o projektu The Material Light koji je posle Londona predstavljen i u Beogradu, i o začetku umetničko-fotografske rezidencije Footnote Centre for image and text koju od 2019. godine vodi zajedno sa umetnicom Miom Ćuk. Parker boravi u Beogradu od 2015. od kada sarađuje sa mnogim kustosima, umetnicima i institucijama (Matrijaršija, Artget galerija Kulturnog Centra Beograda), deleći vreme između Beograda, Londona i Bangalora gde takođe sarađuje sa fotografima i foto-kolektivima.
Najzad, fotograf i inicijator beogradskog meseca fotografije David Pujado govorio je o svom iskustvu tokom decenije rada u Beogradu, od osnivanja galerije Bartselona i Bartselona pop-up inicijative, do festivala fotografije Belgrade Photo Month i izdavačke platforme BPM, kao i o mnogim aktivnostima i kolaboracijama sa kolegama širom Evrope.
Festival je pružio priliku za susrete sa starim i novim prijateljima iz Mađarske, Hrvatske, Slovenije, Italije, Nemačke i Španije, za pregled recentne fotografske produkcije i publikacija, razmenu ideja i dogovore o daljoj saradnji. U tom smislu, neobavezne refleksije vode u neka nova druženja, koja će se nadam se nastaviti.
